بن‌سلمان بر تخت پادشاهی
پادشاه عربستان قصد دارد هفته آینده از قدرت کناره‌گیری کرده و پسرش محمدبن‌سلمان را به‌عنوان جانشین خود معرفی کند. این را یک منبع نزدیک به خانواده سلطنتی به «دیلی میلی» گفته است. محمدبن‌سلمان خیلی زود در عربستان چهره شد، تا حدی که از او به‌عنوان پدیده آل‌سعود یاد می‌شود، اما از همان زمانی که در سال ٢٠١٥ میلادی اداره وزارت دفاع را بر عهده گرفت، قطعات پازلِ به‌پادشاهی‌رسیدنش را آرام کنار هم قرار می‌داد و اکنون فقط منتظر برداشتن گام نهایی است. بن‌سلمان مدتی پیش در یکی از گام‌های بلندش به‌سوی تاج و تخت پادشاهی، اقدام به دستگیری ٤٠ شاهزاده و وزیر سعودی کرد، هرچند این دستگیری‌های گسترده به نام طرح مبارزه با فساد انجام شده است، اما بسیاری از تحلیلگران، آن را اقدام پیش‌دستانه بن‌سلمان برای از سر راه برداشتن مخالفان احتمالی و بالقوه به‌قدرت‌رسیدن خود می‌دانند.
البته مسیر بن‌سلمان برای به‌قدرت‌رسیدن از حدود چند ماه پیش و با عزل محمدبن‌نایف، وزیر کشور و ولیعهد وقت سعودی، بیشازپیش هموار شد. در ادامه نیز اجرای اصلاحات اجتماعی در عربستان از جمله حق رانندگی زنان که همه آن را از چشم ولیعهد جوان می‌دیدند، با وجود مخالفت‌ها در بخش سنتی جامعه عربستان، با اقبال درخور توجهی از سوی جوانان عربستانی و افزایش محبویت چشمگیر بن‌سلمان همراه شد. از این گذشته، بن‌سلمان در سطح بین‌المللی نیز زمینه‌های حضور خود در رأس قدرت را با حرکت به‌سوی تقابل جدی‌تر با ایران، آغاز یک جنگ تمام‌عیار در یمن، ارتباط‌های پنهانی با اسرائیل و تلاش برای نزدیک‌شدن به روسیه پیش برده است.
چالش‌های بن‌سلمان
درهرصورت انتقال قدرت به محمدبن‌سلمان گذشته از پیامدهای کوتاه‌مدت و بلندمدت منطقه‌ای، به‌معنای تغییر و تحولی بنیادین در نظام سیاسی سعودی است. اگر این نظام سیاسی تا پیش از این بر نوعی اجماع نظر در دوران خاندان سلطنتی و مصالحه با تشکیلات مذهبی مبتنی بود، از این به بعد به‌سوی یک نظام مرکزگراتر حرکت خواهد کرد که در آن قدرت بیشازپیش در دستان پادشاه متمرکز خواهد شد؛ بنابراین بدون تردید یکی از چالش‌های محمدبن‌سلمان در صورت پادشاهی، تقابل او با تشکیلات و دستگاه مذهبی به‌دلیل گرایشش به انجام اصلاحات اجتماعی و مدرنیزه‌كردن کشور است. علاوه بر تلاش برای اعطای حقوق بیشتر به زنان، سلب اختیار دستگیری افراد از پلیس مذهبی این کشور را باید مهم‌ترین حمله بن‌سلمان به تشکیلات مذهبی عربستان دانست. به‌پادشاهی‌رسیدن بن‌سلمان شاید خبر خوبی برای مردم عربستان به‌ویژه اقشار جوان و متجدد این کشور باشد، اما در سطح منطقه چندان خبر خوشایندی نیست. سیاست خارجی بن‌سلمان در سال‌های گذشته چیزی جز ویرانی و جنگ برای منطقه نداشته است. جنگ در یمن به کشته‌شدن بیش از ١٣هزار نفر انجامیده و درباره قطر نیز عربستان عملا به بن‌بست خورده و حتی موجودیت شورای همکاری خلیج فارس نیز در خطر قرار گرفته است.
از گمانه‌زنی تا واقعیت
به‌واسطه سیر پرشتاب تحولات اخیر داخلی در عربستان، بارها درباره به‌پادشاهی‌رسیدن بن‌سلمان گمانه‌زنی‌هایی شده است. پیش‌تر نیز شبکه خبری «رأی‌الیوم» از قریب‌الوقوع‌بودن انتقال قدرت از ملک سلمان به بن‌سلمان خبر داده بود. حتی شبکه تلویزیونی «العربیه» نیز این خبر را در حساب توییتری خود منتشر کرد؛ خبری که اندکی بعد حدف شد. شبکه لبنانی «المنار» نیز به نقل از چند منبع نزدیک به خانواده سلطنتی از کناره‌گیری ملک سلمان به دليل مشکلات جسمانی خبر داده بود. ملک سلمان که درحال‌حاضر ٨١ سال دارد، از سال ٢٠١٥ میلادی قدرت را در عربستان در دست گرفت و حال با این اوصاف شاید پادشاهی او به سه سال نیز قد ندهد؛ بااین‌حال کناره‌گیری از قدرت به‌دلیل مشکلات جسمانی و بیماری با توجه به پیشینه پادشاهان سعودی، اندکی دور از انتظار است؛ برای مثال، ملک فهد با وجود بیماری سخت که عملا او را زمین‌گیر کرده بود تا سال ٢٠٠٥ در قدرت باقی ماند. این در حالی است که ملک سلمان از مشکل یا بیماری خاص و حادی رنج نمی‌برد. در واقع در تاریخ پادشاهی عربستان سعودی، فقط یک مورد وجود دارد که پادشاه در زمان حیات، قدرت را به ولیعهدش منتقل کرده باشد. سعود‌بن‌عبدالعزیز در دهه ١٩٦٠ میلادی، در نتیجه فشار سنگین خانواده سلطنتی، قدرت را به برادر و جانشین خود، ملک فیصل واگذار کرد. البته این فشار خانوادگی نیز درباره ملک سلمان صدق نمی‌کند.
سلمان، اسرائیل و حزب‌الله
درهرصورت اگر گفته این منبع آگاه درست از آب دربیاید، ملک سلمان بیشتر نقشی تشریفاتی در نظام سیاسی سعودی خواهد یافت. بنا بر گفته این منبع ناشناس، نقش ملک سلمان شبیه نقشی خواهد بود که ملکه انگلیس ایفا می‌کند و او فقط عنوان «خادم حرمین شریفین» را یدک خواهد کشید. همچنین با انتقال قدرت به بن‌سلمان، به نظر می‌رسد تمرکز عربستان بیشتر بر مقابله با ایران قرار خواهد گرفت که در آن، گزینه نظامی نیز چندان دور از انتظار نخواهد بود. از دیگر سو، بن‌سلمان در راستای ارتباط‌های پنهانی‌اش با اسرائیل، به‌دنبال ضربه‌زدن به حزب‌الله به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین متحدان ایران در منطقه برخواهد آمد و در این راستا به نظر می‌رسد وعده کمک‌های مالی سنگینی را نیز به اسرائیلی‌ها داده است. گویی استعفای سعد حریری و انتقاد او از مداخله حزب‌الله در دولت را باید در راستای تنش‌آفرینی بیشتر در لبنان تفسیر کرد؛ تنشی که می‌تواند با گل‌آلودکردن آب، زمینه را بیشازپیش برای ماهیگیری بن‌سلمان با هدف به‌راه‌انداختن یک جنگ داخلی و نیابتی فراهم آورد. البته طبق گفته این منبع آگاه، نقشه بدیل بن‌سلمان این است که در خاک سوریه با حزب‌الله بجنگند. از دیگر سو، به نظر می‌رسد بن‌سلمان در راهی که در پیش گرفته، حمایت تمام‌قد دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا را پشت خود می‌بیند. اولین نشانه‌های این حمایت تمام‌عیار را باید در حمایت ترامپ از موضع عربستان در قبال قطر و در ادامه حمایت آشکار ترامپ از دستگیری شاهزادگان سعودی دانست. او درباره دستگیری تعدادی از شاهزادگان سعودی با اشاره به اینکه به ولیعهد عربستان اعتماد کامل دارد، نوشت: «برخی از آنها برای سال‌ها در حال دوشیدن کشورشان بودند».
روزنامه شرق
